نحوه ساختن ملات
ساختن ملات ها، با وسایل دستی مانند بیل، کم چه و ماله و حتی دست در روی زمین یا داخل ظروف ملات سازی آهنی (اسلامبولی) یا پلاستیکی و روی تخته ملات به مقادیر کم صورت می پذیرد. همچنین ممکن است در ساختن ملات از وسایل مکانیکی استفاده کرد. زمان اختلاط ملات، حداقل ۳ دقیقه و حداکثر ۱۰ دقیقه خواهد بود. بهترین روش اندازه‌گیری مواد، توزین آنها است، ولی این کار در کارگاه عملاً با اشکالاتی مواجه میشود. استفاده از بیل و کمچه برای پیمانه کردن صحیح نیست و باید حتما از پیمانه‌ای با حجم معین استفاده شود. در پیمانه کردن ماسه، باید به مسئله تغییر حجم ناشی از رطوبت توجه شود.
انتخاب ملات برای کار در هوای سرد
در هوای سرد می توان از ملات های ماسه سیمان و باتارد استفاده کرد. ملات ماسه سیمان با نسبت ۱:۳ و باتارد با نسبت ۱:۱:۶ مناسب است. برای جلوگیری از یخ زدن بهتر می باشد از کلرور کلسیم یا مواد حاوی آن استفاده نشود، زیرا وجود کلرور کلسیم باعث زنگزدگی قطعات فلزی کار گذارده شده و شوره زدگی آجرکاری میشود. یکی از بهترین راههای مواجهه با یخزدگی، افزودن مواد حبابساز هوا به ملات می باشد که در این صورت می توان بدون واهمه از کاهش کارآیی از مقدار سیمان ملات کاست. در این حالت نسبت سیمان به ماسه ۱:۵ تا ۱:۶ خواهد بود. وجود حباب های هوا در ملات، صدمات ناشی از افزایش حجم آب ملات در موقع یخ زدن را به حداقل ممکن کاهش میدهد. در هوای سرد گرفتن ملات کند میشود، در دمای ۰ تا ۵ درجه سلسیوس، مدت گرفتن ۲ برابر و از ۵ تا ۱۰ درجه ۱/۵ برابر میشود.
انتخاب ملات برای کار در هوای گرم
آب ملات به محض تماس با مصالح بنایی جذب و کشیده میشود. روند جذب آب بسته به نوع مصالح بنایی متغیر می باشد. از دست دادن مقدار بسیاری آب به ویژه در طول تابستان گرم و خشک، امکان دارد قابلیت کاربرد ملات را کاهش دهد. در طرح اختلاط ملات، باید کارآیی و آب نگهداری ملات متناسب با جذب آب مصالح بنایی و اوضاع جوی مورد توجه قرار گیرد. در بعضی موارد ممکن است استفاده از مواد افزودنی نگهدارنده آب و کندگیر کننده و ضد تبخیر توصیه شود که در این صورت مصرف این مواد باید با احتیاط صورت گیرد.
ویژگی انواع ملات ها
ملات بنایی یکی از مصالحی است که ضمن انعطاف پذیری، احتیاجات گوناگون را برآورده خواهد ساخت. عملکرد اساسی ملات این است که مصالح بنایی را به صورت توده یکپارچه ای به یکدیگر متصل کند. از دیدگاه دیگر ملات، مصالح جدا از یکدیگر را به هم پیوند میدهد، تمام شکاف ها و ترک ها را پر میکند و بستر یکنواختی را ارائه میدهد. مجموعه باید در برابر بوران، مقاوم و نفوذناپذیر باشد. چنانچه چسبندگی لازم بین ملات و دیگر مصالح ساختمانی تأمین شود، دیوار دارای دوام کافی برای تحمل عوامل جوی خواهد بود.
علی رغم آنکه ملات بنایی و بتن دارای یک نوع اجزا‌ی متشکله اصلی هستند، عملکرد مشابهی ندارند. در یک دیوار با مصالح بنایی، ملات نقش یکپارچه کردن آجر، سنگ، بلوک و غیره، به منظور تأمین مقاومت مورد نظر در سازه را به عهده دارد، در حالیکه بتن به تنهایی نوعی مصالح سازه ای می باشد که باربر هستند. بتن در قالب های چوبی یا فلزی که جاذب آب نیستند، ریخته میشود به صورتی که تمام آب بتن صرف آبگیر‌ی سیمان میشود. حال آنکه ملات، بین مصالح جاذب آب قرار گرفته و آب آن از دست میرود. مقاومت بتن شرط اساسی است، ولی در ملات یکی از چند عامل مهم است.
کارایی ملات خمیری
کارآیی ملات عبارتست از قابلیت لغزندگی ذرات دانه های سنگی لیز شده به وسیله دوغاب سیمان بر روی هم. کارآیی تا حد زیادی به وسیله دانه بندی و رعایت تناسب بین مصالح قابل کنترل می باشد. ولی تنظیم نهایی آن توسط بنا در موقع کار صورت خواهد گرفت. کارآیی رضایت بخش ملات، تحت تأثیر خاصیت مکندگی آجر (یا دیگر مصالح ساختمانی)، بستگی به قابلیت آب نگهداری ملات دارد، این خاصیت به وسیله آزما‌یش های آزمایشگاهی قابل اندازه گیری می باشند. کارآیی خوب و قابلیت آب نگهداری مناسب در یک ملات برای تأمین حداکثر چسبندگی با مصالح بنایی، از عوامل مهم هستند.
ویژگی های ملات سخت شده
ویژگی های ناشی از ملات سخت شده از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. مقاومت چسبندگی این ملات و مصالح بنایی، از مقاومت فشاری مهمتر هستند. همانطور که کارآیی خوب و قابلیت آب نگهداری نیز مهم می باشند. هر دو خاصیت برای حصول حداکثر چسبندگی لازم هستند. مقاومت خمشی نیز مهم بوده است، زیرا مقاومت ملات در برابر ترک خوردگی را تعیین خواهد کرد. ملات ها باید همیشه ضعیف تر از مصالح بنایی باشند تا در صورت ترک خوردگی، ترک ها در درزها یعنی جایی که تعمیرات آسان تر است، ایجاد شوند.
حمل و نقل و نگهداری انواع ملات ها
در مورد حمل و نقل ملات ها پس از ساخت، باید دقت شود مدت زمان حمل و مصرف از حداقل زمان گیرش ماده چسباننده تجاوز نکند. برخی از ملات ها که مصرف آنها مجاز است از گزند یخ، برف، باد باران، آفتاب و سایر عوامل جوی حفظ شوند. محافظت موقت با ورقه های پلی تن امکانپذیر است، برای مدت های طولانی تر می توان از مکان های سرپوشیده برای حفظ ملات ها استفاده نمود.