انواع ملات ها
ملات به ماده ای خمیر مانند گفته میشود که برای چسباندن قطعات مصالح ساختمانی بنایی در کنارهم کاربرد دارد. ملات به منظور تأمین بستری برای توزیع بار و اندود کاری سطحهای داخلی و بیرونی ساختمان و بندکشی نماها به کار برده میشود. ملات ها متشکل از یک جسم چسباننده (مانند خمیر سیمان، آهک هیدارته، گچ و غیره) و یک ماده پرکننده ریزدانه (مانند ماسه طبیعی، شکسته، ماسه های سبک طبیعی و ساختگی از قبیل پوکه ها و پرلیت) می باشند. مواد پرکننده را برای کم شدن هزینه و کم کردن جمع شدگی انواع ملات ها به کار برده میشود.
انواع گیرش ملات
ملات ها از نقطه نظر گیرش به دو گروه هوایی و آبی دسته بندی شده اند.
- ملات هوایی
ملات هوایی به ملاتی گفته میشود که در هوا گرفته و سفت و سخت میشود. به عبارت دیگر گیرش ملات هوایی و سفت و سخت شدن و سفت و سخت ماندن آنها به هوا نیاز خواهد داشت. اکثر ملات های فیزیکی خشک شده و آب آزاد و آب نم آنها تبخیر می شود مثل ملات های گلی و کاهگلی. گروه دیگر از ملاتها به صورت شیمیایی سفت و سخت خواهند شد مثل ملات آهک هوایی که آهک آن با گرفتن دی اکسید کربن از هوا به کربنات کلسیم تبدیل می شود. ملات گچ در زمان گرفتن با آب، ترکیب و به سنگ گچ تبدیل می شود. ولی در گروه ملات های هوایی قرار می گیرد، به خاطر اینکه در آب وا شده و برای سخت ماندن به هوا نیاز پیدا میکند. - ملات آبی
ملات آبی، به ماده ای می گویند که زیر آب یا در هوا به طریق شیمیایی گرفته شده و سفت و سخت می شود. مانند ملات های سیمانی و گل آهک.
مواد افزودنی ملات
ملات شامل مواد حبابساز هوا، روان کننده ها، تندگیر کننده ها برای کار در فصل سرما و جلوگیری از یخ زدن ملات است. مواد نگهدارنده آب برای بالا بردن کارآیی، مواد پوزولانی برای جلوگیری از حمله سولفات ها و آب بندی نسبی ملات، مواد آب بند کننده برای آب بند کردن ملات و مواد رنگی برای تولید ملات رنگی مصرفی در رویه و بندکشی می باشند.
ملاتها دارای انواع گوناگونی به شرح زیر هستند.
ملات گل و کاهگل
ماده که می تواند ملات گل و کاهگل را به هم بچسباند، خاک رس می باشد. پولک های خاک رس بعد از مکیدن آب به صورت خمیری در میایند و دانه های ماسه خاک را به یکدیگر می چسبانند. این گونه از ملات از قدیمی ترین ملات ها می باشند و در اولین ساختمان هایی که بشر بنا کرده است به کار رفته است. هم اکنون نیز در بناهای خشتی و گلی و حتی آجری و سنگی بسیاری از روستاها این ملات به کار گرفته شده است. به منظور ساختن ملات گل، آخوره بسته میشود و در آن آب انداخته شده و صبر می کنند تا پولک های خاک رس آب بمکند. بعد از آن ملات را خوب ورز داده و مصرف می کنند. چون ملات گل پس از خشک شدن جمع شده و ترک می خورد، به آن کاه اضافه میکنند که آن را مسلح کرده و از ترک خوردن آن جلوگیری نمایند. برای درست کردن این ملات نیز آخوره ای از خاک و کاه ساخته میشود و در آن آب می ریزند تا خاک گل بشود و کاه خیس خورده و نرم شود، بعد از آن ملات را خوب ورز داده می شود و به مصرف می رسانند.
ملات کاهگل برای اندود ساختمان های گلی، زیرسازی اندود گچی و آب بندی بام ساختمان ها کاربرد دارد. ملات کاهگل به سبب سبکی وزنی که دارد، عایق حرارتی خوبی بوده و از این رو در گذشته سقف زیرین شیروانی های دو پوشه را با این ملات از داخل اندود می کردند تا جلو ورود گرما از سقف گرفته شود. چنانچه در آب ملات کاه گل کمی نمک طعام اضافه شود، به علت خاصیت جذب و نگهداری رطوبت که در نمک می باشد، ملات بیشتر خمیری مانده و بهتر جلو عبور آب را خواهد گرفت. به علاوه از آنجا که نمک درجه انجماد آب را پایین می آورد، در فصول سرد این ملات دیرتر یخ خواهد زد. در ساختن کاهگل برای نمای سازه باید از کاه نرم و ریز استفاده شود.
ملات گل آهک
دو اشکال عمده در ملات گل وجود دارد، یکی انقباض ناشی از خشک شدن و ترک خوردن و یکی هم وارفتن ملات در آب و آب شستگی. اضافه کردن آهک به خاک، این دو اشکال را برطرف می کند و آن را تخفیف خواهد داد. ملات گل آهک ملاتی می باشد آبی و برای گرفتن نیازی به دی اکسید کربن نخواهد داشت. سیلیس و آلومین خاک رس در صورت وجود آب با آهک ترکیب شده و سیلیکات و آلومینات کلسیم به وجود می آورد که در برابر آب شستگی و وا رفتن مقاومت نشان می دهند. بنابراین برای اینکه ملات گل آهک خوب عمل کند، باید مرطوب بماند. ملات گل آهک نیز مانند ملات گل از دوران گذشته در نواحی روستایی و مخصوصا در نقاط مرطوب به کار گرفته میشده است. این ملات در بعضی نقاط، ملات حرامزاده یا گل حرامزاده نامیده شده است. این ملات چون آبی است برای فرش کردن، آجرکاری و سنگ کاری بیشتر استفاده میشود.