برای تهیه خاک ترکیبی عمدتا از چه اجزایی استفاده می شود و این مواد را چگون می توان تهیه نمود؟ آیا این خاک ها به تنهایی برای رشد گیاه مناسب هستند؟
1. خاک گلدانی (خاک چمن)
به طور معمول خاکی که در سطح 11 الی 13 CM زمین چمنی که در زمان زیادی تغذیه شده باشد (بیشتر از شش ماه) خاک گلدانی نامیده می شود. چمن هایی که مصنوعی نباشند تقریبا از گیاهان عضو گندم گونه ها می باشند که در خاک های رسی و شنی که دارای میزان قابل قبولی آهک باشند روییده می شوند.
خاک چمن ترکیبی از این قبیل خاک ها و بقایای گیاه هایی است که درون آن رشد می کنند، طبق این گفته ها خاک چمن تشکیل شده از رس و شن با مقداری متناسب آهک و Humus (هوموس) است.
برای بدست آوردن Grass Soil (خاک چمن) بیلی که پهنای زیادی داشته باشد، قطعه های چمن با سایز مناسب (که معمولا بزرگ سایز است) را به همراه ریشه و خاک اطرافش را از زمین جدا و در مکانی روی هم گذاشته می شوند، که به این عمل توده کردن می گویند. در این هنگام این کار یعنی توده قطعه های چمن حتما مراقب بود که هر طبقه و توده از چمن ها با هم دیگر تماسی نداشته باشند.
در زمان 1 سال 3 تا 4 بار توده را به هم ریخته و در مکانی جدید بار دیگر روی هم قرار گرفته می شوند، اگر امکان آن فراهم باشد این توده را با استفاده از ادرار حیوانات نم دار می کنند، در نتیجه این کار خاک بدست آمده دارای عنصرهای لازمه گباه از جمله Azote است، به غیر از Azote این خاک دارای Humus نیز هست که علت آن وجود ریشه های پوسیده و باقی مانده گیاهان است.
چنین خاکی برای انواع گیاهان در نوع گل دانی و یا آنهایی که در باکس های کشت رشد می کنند و نخل های عظیم و درختان میوه چند ساله به مقدار بسیار زیادی مفید است.
به نوعی مخلوطی یک اندازه از شن (Sand)، رس (Clay) و ماده آلی، تشکیل دهنده خاک چمن است. این را باید در نظر داشت که طبق گوناگونی نوع و ترکیب خاک در جاهای متفاوت از زمین و ترکیب های فیزیکی و شیمیایی ماده تشکیل دهنده در هر قطعه متفاوت از خاک، تولید خاک چمن برای هر زمینی یکسان نیست و تفاوت دارد.
در برخی موقع ها می شود در عمق 0.2 الی 0.3 متری خاک که به طور معمول از نظر ماده آلی متفاوت است، استفاده و برای خاک گلدان به کار برد.
تغییر اندازه ذره های خاک از Sand (شن) به Silt (سیلت( و در نهایت به Clay (رس) و به علاوه تغییرات مقدار ماده غذایی، درجه PH، وجود انواع میکروب های بیماری زا، جانوران موذی وغیره علت هایی هستند که باعث ایجاد انواع خاک گلدانی می شوند.
2. خاک برگ یا کود برگ
این نوع خاک از پوسیده شدن و تجزیه ی برگ های درخت به وجود می آید. کود برگ از نظر ماده غذایی ارزش بسیار کمی دارد و به همین علت هیچ وقت تنها برای کشت مورد استفاده قرار نمی گیرد، و همواره آن را به همراه نوع های دیگری از خاک به تناسب مورد نیاز و با توجه به این که گیاه مورد نظر چه چیزی را لازم دارد ترکیب می شود. این خاک که یکی از ویژگی هایش سبک بودن آن است فقط یک مورد استفاده مهم دارد آن ایجاد نفوذ پذیری خاک های سخت است.
نوع های گوناگون کود برگ در پاکت های متنوع برای استفاده، به بازار وارد می شود. کو برگ ها در انواع مختلفی تهیه می شوند که تفاوت آنان در چگونه بودن تهیه آن، طول عمر و عمق ماده آلی موجود درآن بستگی دارد.
جهت تهیه کو برگ در فصل پاییز که زمان خزان و ریزش برگ هاست، برگ ها را جمع کرده و در جایی در سطح زمین یا در چاله ای انباشته می کنند و پس از ریختن مقدار بسیاری آب بر روی آن، با استفاده ار پا یا هر چیزی با وزن زیاد مثل غلطک و غیره بگ ها را فشرده سازی می کنند، درادامه باز هم برگ خشکیده روی توده می ریزند و سپس روی آن را آب ریخته و تراکم ایجاد می کنند.
این کار چندین بار انجام می شود تا قطر توده به ۱۱۰۰ تا ۵۲۰۰ سانتی متر برسد. کم کم و با گذشت زمان، نوعی خاصی از باکتری ها در برگ ها پدیدار می شوند که این عمل باعث شروع تخمیر در توده است، این کار با حرارت بسیاری همراه است. هر سه تا چهار ماه توده را به هم زده و جای آن را عوض می کنند و در مکان جدیدی انبار می نمایند، و به همین منوال بعد از هشت تا دوازده ماه اکثر برگ ها به Humus (هموس) تبدیل می شوند.
مرغوب ترین کود برگ ها، خاکیست که لااقل سه تا چهار سال ماندگار بوده است و از پوسیده شدن برگ هایی بدون رگ برگ فراوان ایجاد شده باشند، چون تنها قسمت های نرم برگ در صورت تخمیر تبدیل به Humus می شوند. به این علت برگ درخت مرکبات عالی ترین خاک برگ را تولید کرده و از برگ درختانی مثل چنار خاک برگ خوبی حاصل نمی شود.
همین طور عالی ترین کود برگ برای کودهای مخلوطی، کودی ست که بافت سلول مانند و رنگ روشنی داشته باشد. استفاده از کود برگی با ذره های کوچک که معمولا رنگی تیره و سیاه دارند، برای تولید کود از نوع ترکیبی، خوب نیست و فقط در موردهایی که از کود برگی دارای بافت سلول مانند استفاده می گردد که مقداری از آن ها را به همراه هم ترکیب و مورد استفاده قرار داده و نیاز ماده غذایی گیاه را پاسخ داد.
کود برگ باید توان نگه داشتن آب فراوان را داشته باشد تا گیاهان بتوانند ماده غذایی آب را از طرق ریشه جذب کنند. کود برگ خوب به طور معمول در کار تصفیه خاک به میزان زیادی مفید است و حتما باید بدون هیچ عامل بیماری زا، حشره های متضرر و علف های هرز باشد، و PH آن در رنج ۴.۱ تا ۵.۴ است.
3. خاک برگ سیلیسی
خاک برگ عموما میزان فراوانی آهک دارد و به همین دلیل برای گیاهی که احتیاجی به آهک ندارد نباید مورد استفاده قرار گیرد. برای این نوع گیاهان از برگ گیاهی که آهک ندارد و در خاک های سیلیس دار (عدم وجود آهک) رشد می کنند، خاک برگ تولید می کنند.
خاک های جنگلی که از نوع های گوناگون بلوط تشکیل شده این خصوصیت را دارد، چون این درختان در خاک های سیلیس دار رشد می کنند، برگ هایشان بدون آهک است، و به این علت است که گفته می شود مرغوب ترین خاک برای گیاهانی که آهک نمی خواهند، خاک بلوط است.
4. خزه
در تولید بعضی از گل هایی که آهکی در سیستم آن وجود ندارد، باقی مانده گیاه هایی همانند نوع های گوناگون خزه و سرخس مود استفاده قرار می گیرد. چنین نوع خاکی، مختص به تولید گل هایی مثل ارکید است و پرورش نوع های دیگری از چنین گیاهی تنها جایی متناسب برای رشد خزه و بافت ریشه گیاه سرخس است.
5. خاک روبه و زباله
عموما در قسمتی از باغچه، جایی را به منظور جمع کردن خاک روبه جدا می کنند، چنین موادی در یک مکان جمع و انباشته می شوند و گاهی علف هرز را هم با آنان همراه می کنند هر سه تا چهار ماه ۱ بار توده را زیر و رو می کنند و بر پایه ی این کار بعد از ۱ سال خاکی بسیار مفید که همه ی ماده های غذایی مورد نیاز برای گیاه را دارد به بدست می آید، خاک به دست آمده در گل کاری مخصوصا در نگهداری نوع گل دانی آن مفید است.
6. خاک کوش
به منظور تولید گرمای غیر طبیعی در داخل گلخانه های دارای گل، برگ خشکیده و کود حیوانی را ترکیب و انباشته کرده و بر روی آن خاک مخصوص زراعت می ریزند، در این توده دمای بالایی ایجاد می شود که در مواقع سرما برای حفظ گلها و رُسیدن انواع گوناگونی از گل ها استفاده می شود.
پس از تولید این مواد که ترکیبی از خاک و کود است خاکی مفید و دارای مرغوبیت بالا برای رشد گلها و بعضی از گیاه ها بدست می آید.
7. خاک باغچه
خاکی که همواره تحت مراقبت بوده و هر ساله روی آن نوع های مختلفی از سبزی و گل رشد کرده به تدریج مقدار فراوانی Humus را به خود جذب می کند. چنین خاکی برای گل کاری به خصوص اگر باغچه حاوی رس یا شن باشد، بسیار با کیفیت است. اغلب این نوع از خاک را با تناسب مشخصی با دیگر خاک ها ترکیب می کنند.
8. ماسه
ماسه شامل قسمت زیادی از اجزای خاک گلدان است. چون اصل مهم در کیفیت خاک ابتدا قابلیت نفوذ پذیری آن نسبت به آب است. بجز این شکل در صورت آبیاری مدام، خاک گلدان PH اسیدی پیدا کرده و باعث تغییر رنگ گل و پژمردگی آن و در نتیجه خشکیدنش می شود. برای حل این معضل مقداری ماسه به آن خاک می افزایند.
برای تولید کودهایی که از ترکیبات مختلفی تشکیل شده اند می شود انواع ذره های شن را به کار برد. اصلی ترین نکته در مرغوبیت شن، خنثی بودن درجه PH و عدم هر گونه بیماری است. عالی ترین نوع ماسه از غربال گری شن موجود در کف رودخانه حاصل می شود، چون چنین ماسه ای عموما از شکستن و پودر شدن سنگ هایی از جنس سیلیس بی آهک تشکیل شده اند و هم چنین عاری از انواع دیگر خاک هستند.
در آخر باید گفت که از خاک های ذکر شده در این مقاله نمی شود به صورت تکی مورد استفاده قرار بگیرند، باید آنان را با تناسبی مشخص و منطبق با نیازهای گیاه مورد نظر ترکیب کرد.