ساروج در گذر زمان
ساروج یکی از مصالح ساختمانی قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای حوزه خلیج فارس است که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن مشخص نشده است ولی نمونه هایی 700 ساله از ساروج هم اکنون در مکانهای مختلف کشور یافت شده است. از کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن پیدا کردیم و در دانشگاههای آن نیز، به ساروج به عنوان یک ملات نگاه می کردند، کشور عمان بوده است که در دانشگاه “سلطان قابوس” ، حتی مقاله هایی نیز در این زمینه ارائه شده است. آخرین باری که در ایران از ملات ساروج استفاده شده به حدود 80 سال پیش بر می گردد که در ابتدای دوره پهلوی بوده و از این تاریخ به بعد این ملات کلا به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف شده است و فقط در کتب مصالح ساختمانی به آن اشاره شده میشود.
کاربرد ملات ساروج
- ملات ساروج با توجه به خاصیت اصلی آن یعنی نفوذپذیری بسیار اندک به عنوان روکش در سازه هایی که در تماس مستقیم با آب هستند مثل آب انبارها ، حوضها ، حمامها و … کاربرد داشته است.
- ملات ساروج با توجه به نحوه اجرای آن از سطحی بسیار بسیار صاف و براق برخوردار می باشد که این ظاهر ملات ساروج، باعث کاربرد از آن در امر تزئینات ساختمان شده است.
نکته : هیچ استفاده سازه ای تاکنون از ساروج نشده است.
مواد تشکیل دهنده ساروج
بدنه اصلی ساروج از ترکیب آهک با سیلیس فعال شکل گرفته است. نکته مهم در اینجا فعال بودن سیلیس می باشد که به سیلیس آمورف یا بی شکل معروف بوده چرا که ساختمان آن بلوری نیستند. در گذشته برای تامین سیلیس از خاکستری که در محل با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل میشد استفاده می کردند که امروزه می توان از جایگزینهایی مانند سیلکافوم (میکروسیلیس) استفاده نمود.
یکی از معایب اصلی ساروج خاصیت کاهش حجم آن می باشد که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش، این خاصیت باعث ترک خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح میگردد.
برای کاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان، استفاده میشده است. امروزه می توان از الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری، فلزی و یا شیشه ای بجای الیاف مصنوعی استفاده کرد.
در بعضی مواقع که مواد اصلی تشکیل دهنده ساروج کمیاب بوده و یا گاهی برای بدست آوردن ساروجهایی با خاصیتهای مختلف از ماسه ریز دانه استفاده میشده است ولی این ماسه کارایی ملات را پایین می آورده که برای جبران آن از خاک رس استفاده میشده است.
گاهی مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به ساروج اضافه میشده که فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را تعیین نمود.