خاک رسی : ذرات رس (Clay) قطری دارند کوچکتر از ۰٫۰۰۲ میلی متر و حدوداً ۵۰ درصد خاک را تشکیل می دهند.
خاک های رسی چون دانه های بسیار کوچکی دارند به خاک سرد هم معروفند و در مقابل رشد گیاهان مقاومت نشان می دهند و رشد آنها را محدود خواهند کرد.
خاک های سیلتی : ۵۰ درصد این نوع خاک ها را ذرات سلیت تشکیل می دهد که دارای قطری بین ۰٫۰۵ تا ۰٫۰۰۲ میلی متر هستند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه، رس و غیره بهمراه دارند با نام خاک های سیلتی ماسه ای و یا سیلتی رسی هم شناخته می شوند.
خاک های ماسه ای : این خاک ها متشکل از ۷۵ درصد ماسه می باشد. قطر دانه ها از ۰٫۰۶ تا ۲ میلیمتر می باشد و بر حسب اندازه دانه های ماسه به خاک های ماسه ای درشت، متوسط و ریز تقسیم بندی می شوند. مقدار کمی رس خاصیت خاک های ماسه ای را تغییر خواهد داد و این خاک آب را بیشتر در خود جذب میکند تا خاک های ماسه ای که فاقد رس هستند.
خاک های اسکلتی : خاکهای اسکلتی به خاکهایی اطلاق خواهد شد که در حدود ۷۵ درصد آن را دانه هایی بزرگتر از ۲ میلی متر همچون قلوه سنگ، دیگ و شن تشکیل می دهند. این خاک ها، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می دهند و لذا همیشه خشک هستند.
اهمیت خاک در رشد گیاهان
به طور کلی خاک از نظر تأمین آب و مواد غذایی برای گیاهان بسیار اهمیت دارد. همچنین، محیطی می باشد که ریشه گیاهان را در خود نگه می دارد. اکسیژن لازم برای گیاه توسط خلل و فرج خاک به گیاه می رسد و گاز دی اکسید کربن زاید به وسیله این حفرات از خاک خارج می گردد، خاک محیط رشد گیاه بوده و توسعه ریشه ها در آن باعث پایداری مستقیم ماندن گیاه میگردد.
در حال حاضر خاک برای بسیاری مصارف مهندسی، مانند دفن زباله ها و مواد زاید دیگر نیز کاربرد دارد. بنابراین تعریف خاک از نظر مهندسی راه و ساختمان با تعریف متخصصین کشاورزی تفاوت دارد.
نحوه به وجود آمدن خاک
در آغاز پیدایش، کره خاکی مانند توده مذابی بوده که با سردشدن تدریجی سطح خارجی آن سفت و سخت شده به صورت پوسته جامد (لیتوسفر) در آمده است، با گذشت زمان و تغییر و تحولات به وجود آمده در این پوسته جامد، سنگ های آذین، رسوبی و دگرگونی تشکیل شده است. این سنگ ها در مجاورت هوا و آب تحت تأثیر عوامل جوی و موجودات زنده و عوامل فیزیکی و شیمیایی، تغییراتی را متحمل شده، به تدریج خاک به وجود می آید. خاک حاصل در حال تکامل بوده، با گذشت زمان موادی به آن اضافه و یا خارج میگردد. مانند آبیاری زیاد بخشی از مواد موجود در سطح خاک را به طبقات پایین تر می برد و یا در اثر تبخیر شدید در نواحی خشک بعضی از مواد محلول به سطح خاک می آیند. در نتیجه فعالیت های یادشده به تدریج در خاک لایه ها و طبقاتی تشکیل می گردد که از نظر جنس، رنگ و ضخامت با یکدیگر متفاوت هستند. این لایه ها در خاک شناسی، افق می نامند. مجموع افق های خاک را نیمرخ خاک یا پروفیل خاک می گویند.
افق های خاک
انواع افق های خاک (از سطح خاک تا سنگ بستر) عبارتند از :
افق o : مسطح ترین افق خاک می باشد و در مناطق جنگی و پر باران به وجود می آید.
افق B: در خاک های مسن و تکامل یافته زیر افق A قرار دارد ( در خاک جوان که مراحل تکاملی را طی نکرده است وجود ندارد) افق B محل تجمع مواد شسته شده از افق A می باشد. به همین علت به آن افق ذخیره می گویند.
افق c : زیرا افق B و در صورت نبود افق B در زیر افق A قرار دارد. افق c معمولاً حاوی قطعاتی از سنگ های بستر و سنگ هایی که خاک از آن ها تشکیل یافته، می باشد.
خاک از نظر کشاورزان بومی و تجربی به دو بخش تقسیم می شود:
خاک سطح الارض (خاک فوقانی) :
شامل بخشی از خاک است که فعالیت های کشاورزی در آن انجام می پذیرد. از نظر علمی این بخش خاک شامل افق A و بخش فوقانی افق B می باشد.
خاک تحت الارض (خاک تحتانی) :
این بخش در زیرخاک سطح الارض قرار می گیرد به علت تراکم و فشردگی زیاد فاقد تهویه مناسب است و به ندرت ریشه گیاهان در آن توسعه می یابد. این بخش افق C بخش زیرین افق B را در بر می گیرد.