با ادامه مقاله انواع گچبری در ایران در خدمت شما عزیزان هستیم
- گچبری توپر و تو خالی
این اصطلاح برای تکنیک هایی به کار برده شده که از نظر عمل و تاثیر با گچبری برجسته کاملاً فرق دارد، در این تکنیک طرح تزئینی در سطح صاف به عمق کمتر از ۲ سانتی متر طراحی می شود تا در عقب، سطحی به موازات سطح جلو تشکیل دهند و خطوط اصلی طرح یا مستقیم و یا با ضربات مایل که از حیث عمق یکنواخت است طراحی و بریده می شود.
- گچبری کشته بری
اول گچ زبره نیم کش بر روی محلی که بخواهند کشته بری انجام دهند کشیده شده و بعد روی آنرا گچ نرمه می کشند و پس از آنکه این گچ خود را گرفت یک لایه دیگر گچ نرم به قطر ۱ تا ۲ میلیمتر می کشند و پس از گرفتن این گچ که آب آن زیادتر و نرمتر از لایه زیرین می شد، طرح را بر روی آن پیاده می کردند و با استفاده از دَم بُر اطراف طرح را خط می انداختند تا به زمینه سفت زیرین برسند. پس از آن به وسیله بومخار بخش های اضافی را از زمینه جدا می کردند تا طرح کشته بری بدست آید. این شیوه بیشتر در زمان صفویه رایج بود.
- گچبری تخمه کن ( تخمه بری )
در برخی از کارهای گچبری مثل کاشی به شکل (لعاب پران) عمل می کردند، که این گچبری را تخمه کن می گویند یعنی برای تنوع قسمتی از گچبری را که معمولا وسط نقش بوده است، به اندازه یک عدس می پراندند.
عمده ماده اصلی برای استفاده در تخمه درآوری، گچ سفید و نرم است که اول بایستی مقدار گچ لازم غربال شده و به یک درجه از نرمی برسد، آنگاه بایستی با آب مخلوط شده و خمیر نرم و یک نواختی را بوجود آورند؛ سپس خمیر گچ در سطح دیوار مالیده شده و صاف و یکدست می شود واین زمینه ی کار تخمه درآوری می باشد .این نوع گچبری به سه روش اجرا میشود.
نکته مهم دیگر در این تزئین که فرق این تزئین را با نقاشی روی گچ از نظر ظاهر مشخص میکند؛ این است که در نقوش تخمه درآوری سایه روشن وجود نداشته است. در حالی که در نقوش دیگر روی گچ ممکن است سایه پردازی انجام شود.
دیگر اینکه از لحاظ استحکام نقوش و ماده بکار رفته شده روی زمینه و ظرافت ، قابل مقایسه با روش های دیگر نیست .
دیگر اینکه نقوش آبرنگی روی گچ در اثر مرور زمان ممکن است فرسوده شود و شفافیت خود را از دست بدهند؛ همچنین مواد رنگی چسبندگی خود را کم می کنند؛ لذا رنگ در سطح تزئین به خطر می افتد و امکان ریزش و از بین رفتن آن وجود دارد.
اما در نقوش تخمه درآوری به لحاظ این که گچ و رنگ در عمق فرو رفته است و مجدداً به سطح آمده این عوارض مشاهده نمی شود و هنگام عمل مرمت نیز کار با اصول بهتری انجام می شود.
شایان ذکر است که انتخاب مکان مورد نظر برای روش تخمه در آوری مهم است، چرا که رطوبت از عواملی است که با گچ سازگاری ندارد و قرار گرفتن محل تزئین در مسیر رطوبت هر چند کم باشد به علّت خاصیت مکش رطوبت توسط گچ،اثر را نابود می کند و رنگ ها و گچ پوسیده خواهند شد.
به همین علت یکی از موارد استفاده این تزئین روی سردرها و مقرنس ها است، که احتمال نفوذ رطوبت کم می باشد و یا در بدنه هایی از دیوار به کار رفته که درصد رطوبت آن بسیار ناچیز باشد ویا اصلاً نداشته باشد.
آنچه مسلم است این است که بسیاری از نقوش و رنگ ها را میتوانیم در سطح مورد اطمینان با روش تخمه درآوری به اجرا در بیاوریم و از ظرافت این تزئین نسبتاً با دوام بهرمند گردید.
ابزار های مورد استفاده برای اجرای روش تخمه درآوری در تزئین دیوار عبارت هستند از: انواع کاردک های نوک پهن و نوک باریک،ظرف مخصوص خمیر کردن گچ (استانبولی)، ماله برای صاف کردن سطوح گچ و غربال
- تنگ بری
در این روش از حفره های گچ شکل، مثل تنگ ها یی در تزئینات استفاده می شود. نمونه های این نوع گچبری را در عالی قاپو اصفهان یا مسجد شیخ صفی اردبیل می توان دید.
- گره در گچبری
همزمان با بکار بردن گره ها در آجر، کاربرد گره در گچبری نیز شروع خواهد شد. نمونه بارز آنرا میتوان در محراب مسجد جامع فَریومد دید که نفیس ترین نوع گره کاری گچبری می باشد.
تکنیک های گچبری
غیر از تکنیک قالب گیری که با استفاده از قالب تهیه میشد و پس از آن با استفاده ازخمیرگچ، گچ قالبی را درقسمت مورد نظر می چسباندند، گچبری با تکنیک های گوناگون دیگری نیز صورت می گرفته است، که معمولی ترین گونه آن موسوم به کنده کاری یا گچبری عمقی است. در این مدل روش کار به این صورت است که اول گچ آماده (خمیرگچ) را برای زیرسازی و آماده کردن متن بر روی قسمت مورد نظر می کشند، بعد از آن که گچ خشک شد و اصطلاحاَ خود را گرفت، نقش را روی آن می اندازند و با وسایل گچبری از قبیل دم بر، نقاله، پرگار، بومخوارو کاردک، طرح مورد نظر را می برند. برای نقش اندازی روی سطح گچی می توانند عیناَ نقش را روی سطح گچی آماده طراحی کنند و یا اینکه از راه “گرته زنی” نقش را روی سطح پیاده می کنند.
- پنبه آبزنی
۱. در عمل گچ بری بوجود آمدن زائده هایی به نام پلیسه اجتناب ناپذیر است. این خلل و فرجها و ناهمواریها توسط پنبه کاملاً نرم و بدون داشتن هر زائده ای در داخل پنبه کاملاً خیس و به آرامی بر سطح گچبری کشیده می شود.
۲. در مواردی که خلل و فرجها و کرموهایی بر روی سطح گچ بری بوجود می آید در این حالت گچ کشته سفت با انگشت در محل کرموها کشیده می شود، سپس با پنبه خیس بر روی سطح کرموها کشیده می شود که این کار سبب اصلاح و پرداخت کامل حرکات بریده شده طرح می شود.
- آسیب شناسی گچ
برای پاک کردن نقاشی های نفیس روی گچ، در گذشته از آمونیاک استفاده می شده است، که به آن آسیب وارد می کرده است. امروزه بجای آمونیاک از دی متیل فرم آمید استفاده می کنند. اگر در گچبری ترک وجود داشته باشد، درمحل ترک با تزریق پلی وینیل استات + کازئبنات کلسیم ، استحکام بخشی می کنیم.
اگر گچبری طبله کرده باشد و مقدار این طبله هم زیاد باشد، ابتدا روی قسمت طبله شده را برای استحکام یک لایه پارالوئید می کشند و تزئینات را به کمک اهرم هایی نگه می دارند تا گچ بری فرو نریزند، سپس پشت آن را کاملا تمیز کرده ،فضای خالی را با خرده های چوب و چسب و پریمال پر می کنند، بعد تا جایی که امکان داشته باشد و باعث تخریب گچبری ها نشود، سعی می شود بوسیله همین جک ها و اهرم های مکانیکی قسمت های طبله کرده را به مکان های اولیه خود باز گردانند.